Αφορμή για να καταθέσω τις παρακάτω σκέψεις πήρα από τα δημοσιεύματα του τύπου για την αντικατάσταση του Διευθυντή της Διεύθυνσης Εσωτερικών Υποθέσεων της Ελληνικής Αστυνομίας.
Ανέτρεξα στο σύγγραμμα «Αστυνομική» του αείμνηστου και διακεκριμένου καθηγητού της Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Διευθυντού των Εγκληματολογικών Υπηρεσιών Κωνσταντίνου Γ. Γαρδίκα και ξαναδιάβασα:
«…Αυτονόητον είναι ότι απαραίτητος όρος προς ευόδωσιν του έργου της αστυνομίας είναι να κρατηθή αύτη μακράν των πολιτικών ανταγωνισμών και των κομμάτων.
Οιοσδήποτε διορισμός (τοποθέτησις ή μετάθεσις) διενεργηθείς δια κομματικής επιδράσεως είναι βαρύ και επικίνδυνον τραύμα της αστυνομίας. Ο διευθύνων την αστυνομίαν πρέπει να μη έχει αναμειχθεί εις την πολιτικήν και να ευρίσκηται μακράν του ανταγωνισμού των κομμάτων.
Όταν εκάστη κυβερνητική μεταβολή συνεφέλκηται αλλαγήν προϊσταμένων των αστυνομικών υπηρεσιών, έκαστον δε πολιτικόν κόμμα έχη αξιωματικούς της αστυνομίας ιδιαιτέρως εμπίστους, η χώρα στερείται αστυνομίας. Αστυνομία ανίσχυρος προς τους κακοποιούς ή ευνοούσα αυτούς, αν ανήκωσιν εις το κρατούν κόμμα, δεν είναι αστυνομία• διότι παν άτομον, οιωνδήποτε πολιτικών φρονημάτων, δικαιούται να αξιώση παρά των αστυνομικών προστασίαν και υποστήριξιν μέχρις αυτοθυσίας.
Τα πολιτικά κόμματα πρέπει να αφήσωσιν ανενόχλητον την αστυνομίαν, ής τα όργανα να έχωσι θέσιν μόνιμον και στερεάν, μη εξαρτωμένην εκ της ευνοίας του εν τη αρχή κόμματος.
Κυριώτερον όργανον της διοικήσεως είναι η αστυνομία, ής η λειτουργία είναι αλληλένδυτος προς πλείστας άλλας υπηρεσίας• αν είναι πλημμελής, ασκεί ευρύτερον βλαπτικήν επίδρασιν. Έκαστον των σωμάτων αστυνομίας και χωροφυλακής πρέπει να τελή υπό ίδιον αρχηγόν υπεύθυνον, αλλά και ελεύθερον να διοική. Η κυβέρνησις επιβλέπουσα θα ζητή ευθύνην παρά του αρχηγού μόνον περί της καλής ή κακής πορείας της αστυνομίας• άλλη επέμβασις εις την τοποθέτησιν, αμοιβήν, τιμωρίαν των αστυνομικών υπαλλήλων πρέπει να αποκλεισθή
Ο αρχηγός της αστυνομίας πρέπει να είναι προσωπικότης υψηλής περιωπής, ανωτάτης παιδείας και ικανότητος, απολαύουσα δε της κοινής εμπιστοσύνης. Η επιτυχία μεγάλων τινών αστυνομιών οφείλεται κατά πολύ εις την προσωπικότητα αρχηγών, βοηθουμένων εις την διοίκησιν ειδικωτέρων υπηρεσιών, οία της καταδιώξεως, υπό εξόχων ανδρών• διαπρεπείς νομοδιδάσκαλοι, δικανικοί ρήτορες κ.λ.π. δεν είναι και προς αρχηγίαν της αστυνομίας κατάλληλοι.
Ο αρχηγός της αστυνομίας της Αυστρίας Schober ,επανειλημμένως εκλήθη, συμφωνία πάντων των πολιτικών κομμάτων της χώρας, εκ της αστυνομίας εις την προεδρίαν οικουμενικής κυβερνήσεως, ίνα εξαγάγη την πατρίδα αυτού εκ χαώδους και δυσχερεστάτης καταστάσεως, εις ήν περιέστη, ότε τα κόμματα της χώρας δεν ηδύναντο να παράσχωσι βιώσιμον κυβέρνησιν... Το κείμενο αυτό έχει διαχρονική αξία και αποδείχθηκε προφητικό, αν αναλογιστούμε τα δεινά που προκαλεί στον τόπο μας ο κομματισμός στη δικαιοσύνη και στη δημόσια διοίκηση, ιδιαίτερα στο σκληρό πυρήνα αυτής, που είναι οι αστυνομικοί. Τι κι αν το άρθρο 29 παρ. 3 του Συντάγματος ορίζει ότι: «Απαγορεύονται απολύτως οι οποιασδήποτε μορφής εκδηλώσεις υπέρ ή κατά πολιτικού κόμματος στους δικαστικούς λειτουργούς και σε όσους υπηρετούν στις Ένοπλες Δυνάμεις και στα Σώματα ασφαλείας.» Διερωτώμαι πόσα από τα άρθρα του Συντάγματος παραβιάζονται περισσότερο, ή για να το πούμε ευγενικά, έχουν "ατονήσει" περισσότερο.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, μεγάλος αριθμός αξιωματικών, προσχώρησε στα στρατόπεδα των κομμάτων.
Πολλοί κυκλοφορούσαν με κομματικές ταυτότητες και η τύχη όλων ήταν εξαρτημένη από τη γνώμη των τοπικών ή των κλαδικών κομματικών επιτροπών. Και βέβαια τα κόμματα τους χρησιμοποιούσαν σε όποια θέση και αν ευρίσκονταν.
Όσοι σεβόταν το άρθρο 29 του Συντάγματος δεν είχαν καμία τύχη ανέλιξης στα ύψιστα αξιώματα. Η τακτική αυτή εξέθρεψε σε μεγάλο βαθμό την αναξιοκρατία σε όλα τα επίπεδα. Έτσι φθάσαμε εδώ που φθάσαμε.
Όλοι μαζί χάσαμε.
Οι άξιοι πολλά και οι ανάξιοι περισσότερα !!! Ένα σημαντικό ζήτημα για την εμπέδωση αισθήματος αξιοκρατίας στην Αστυνομία αποτελεί ο αξιοκρατικός τρόπος επιλογής του Αρχηγού της. Το ισχύον σύστημα επιλογής του Αρχηγού από το Κ.Υ.Σ.Ε.Α., κατόπιν προτάσεως του Υπουργού, με απόλυτη διακριτική ευχέρεια, δεν παρέχει κανένα εχέγγυο αντικειμενικότητας και αξιοκρατίας, αλλ’ απεναντίας δημιουργεί υπόνοιες αυθαιρεσίας και διάχυτη εντύπωση κομματικών και προσωπικών επιλογών.
Για να έχει, όμως, ο Αρχηγός την αποδοχή και την αναγνώριση της κοινής γνώμης, αλλά και του προσωπικού του Σώματος, πρέπει να επιλέγεται με διαφανή, αντικειμενικά και γενικώς αποδεκτά κριτήρια και να συμμετέχει στη διαδικασία επιλογής του ένα ανεξάρτητο συλλογικό όργανο, που να απαρτίζεται από κατά τεκμήριο αδέσμευτες και ανεξάρτητες προσωπικότητες, εγνωσμένου κύρους.
Το όργανο αυτό θα μπορούσε να απαρτίζεται από τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, ως πρόεδρο, και μέλη τον Πρόεδρο του Ανωτάτου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού, τον Αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων, τον απερχόμενο Αρχηγό του Σώματος και το Δήμαρχο Αθηναίων. Το εν λόγω όργανο, το οποίο θα ονομάζεται Συμβούλιο Αξιολόγησης Υποψηφίων Αρχηγών Αστυνομίας, θα έχει την αρμοδιότητα να αξιολογεί τους εκδηλώνοντες σχετικό ενδιαφέρον ανωτάτους αξιωματικούς του Σώματος, με βάση τα στοιχεία των φακέλων τους και την προσωπική συνέντευξή τους, και να προτείνει στο Κ.Υ.Σ.Ε.Α., το οποίο θα κάνει και την τελική επιλογή, τους τρεις επικρατέστερους για τη θέση του Αρχηγού, χωρίς να διαφαίνεται η προτίμησή του σε κάποιον.
Αναρωτιέμαι και εγώ μαζί σας, αν είχαν τηρηθεί τα παραπάνω, ποίοι από τους διατελέσαντες Αρχηγούς θα είχαν επιλεγεί για τη θέση αυτή. Αν ο Αρχηγός είναι αδέσμευτος και αδέκαστος, είναι βέβαιο ότι θα εμπεδώσει την αξιοκρατία σε όλα τα επίπεδα μέσα στο Σώμα, βελτιώνοντας αισθητά την ποιότητά του.
Αν θέλουμε καλύτερη Αστυνομία, που να εμπνέει σεβασμό και εμπιστοσύνη στον πολίτη, ας κάνουμε, επιτέλους, ένα αποφασιστικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Βασίλειος Χρ. Παπακώστας,
Αντιστράτηγος ε. α. της Ελληνικής Αστυνομίας