Παρασκευή 6 Νοεμβρίου. Το πλωτό περιπολικό του Λιμενικού Σώματος κλάσεως "Phaiakas", τύπου POB- 24G, ξεκινάει βραδινή περιπολία από τη μαρίνα της Μυτιλήνης. "Έχουμε συνεχώς περιστατικά, καθημερινά", με ενημερώνουν τα μέλη του πληρώματος. "Τουλάχιστον με τον καλό καιρό δεν χάνονται οι άνθρωποι στην θάλασσα", τονίζουν.
Λίγο αφού το πλωτό βγαίνει στα ανοιχτά, στην περιοχή του αεροδρομίου, στη θερμική κάμερα εμφανίζεται ένα μικρό φουσκωτό σκάφος. Ο πλοίαρχος, Νίκος Γκόλιας, δίνει εντολή στον χειριστή να κατευθυνθεί προς το φουσκωτό. Το πλήρωμα σε ετοιμότητα. Σωσίβια, κουβέρτες, μάσκες οξυγόνου για πρώτες βοήθειες. Σε λίγα λεπτά βρισκόμαστε δίπλα στη βάρκα με τους πρόσφυγες που ζητούν βοήθεια σηκώνοντας άλλοι τα χέρια τους, άλλοι φουσκωτές κουλούρες στον αέρα. "Σας μιλάει το Ελληνικό Λιμενικό. Για την ασφάλειά σας σβήστε τη μηχανή", φωνάζει από το μεγάφωνο ο καπετάνιος. Αμέσως τα μέλη του πληρώματος πετούν ένα σκοινί και ζητούν από τους πρόσφυγες να το δέσουν στα ρέλια του φουσκωτού. Με γρήγορες κινήσεις, το φουσκωτό βρίσκεται στην πρύμνη του πλωτού και οι άνδρες του Λιμενικού ξεκινούν την επιβίβαση των προσφύγων. "Πρώτα τα μωρά, μετά οι γυναίκες. Μείνετε κάτω, ένας - ένας για την ασφάλεια σας". Στα πρόσωπα των προσφύγων, σχηματισμένο ανάγλυφα ένα μικτό συναίσθημα, τρόμος μαζί με ανακούφιση. Μητέρες κλαίνε αγκαλιάζοντας τα μωρά τους σφιχτά, άλλοι επαναλαμβάνουν προς τους λιμενικούς ένα "Ευχαριστώ". Αφού όλοι οι πρόσφυγες έχουν διασωθεί και βρίσκονται ασφαλείς στο κατάστρωμα, μοιράζονται κουβέρτες, νερό και καραμέλες. Έπειτα ξεκινάει η καταμέτρηση. 25 διασωθέντες. 7 παιδιά, 7 γυναίκες. Κανείς αγνοούμενος.
"Αυτή ήταν απλή επιχείρηση", μου εξηγεί ο Σπύρος Μπότης, μέλος του πληρώματος. "Λίγοι πρόσφυγες και καλή θάλασσα. Φαντάσου το αυτό με διπλάσιους και τριπλάσιους στο φουσκωτό, με 7-8 μποφόρ, και ανθρώπους στη θάλασσα". Μία εβδομάδα πριν, ένας από τους άντρες του πληρώματος, σε επιχείρηση διάσωσης, κάτω από αντίξοες συνθήκες, βούτηξε στη θάλασσα για να σώσει έναν άνδρα που βρέθηκε μέσα στα κύματα μετά την ανατροπή του φουσκωτού. Ήταν οι μέρες που η θάλασσα ξέβραζε άψυχα κορμιά προσφύγων στις παραλίες από τα συνεχή ναυάγια, τις προδιαγεγραμμένες δολοφονίες που οργανώνουν οι διακινητές.
Τους στέλνουν στον θάνατο
"Τώρα που χειμωνιάζει, οι διακινητές παρουσιάζουν ως ασφαλέστερο μέσο ξύλινα πλοιάρια. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι εξίσου και ίσως πιο επικίνδυνα αφού βρίσκονται για μήνες μέσα στη θάλασσα με αποτέλεσμα το ξύλο να φουσκώνει και να ανοίγει. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πιο πολλοί νεκροί βρίσκονται εγκλωβισμένοι στις καμπίνες των πλοιαρίων", εξηγεί ο πλοίαρχος. "Τα φουσκωτά δε, είναι πρόχειρες δουλειές. Τα φουσκώνουν στην ακτή, βάζουν πρόχειρους πάτους οι οποίοι είναι πολύ εύκολο να ξεκολλήσουν", προσθέτει.
"Κάτι πρέπει να γίνει", σημείωσε, "κάθε μέρα φτάνουν εκατοντάδες. Σε λίγο θα πεθαίνουν από το κρύο και τις υποθερμίες. Δεν αντέχει το νησί να διαχειριστεί αυτή την κατάσταση". Σύμφωνα με την εκτίμηση του πλοιάρχου, οι διακινητές "δοκιμάζουν τις αντοχές του νησιού", ενώ ο ίδιος εκτιμά ότι η κυβέρνηση φέρει ευθύνες για την αύξηση των ροών, αναφέροντας ότι το Τουρκικό Λιμενικό "κάνει τα στραβά μάτια".
Τα πληρώματα του Λιμενικού καλούνται κάθε μέρα να διασώζουν εκατοντάδες ανθρώπους. Πολλοί από αυτούς δεν ξέρουν κολύμπι, καθώς δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις των προσφύγων που δεν έχουν ξαναβρεθεί ποτέ στη θάλασσα. Όπως μας έλεγε ένα από τα μέλη του πληρώματος, δεν είναι λίγες οι φορές που διασωθέντες πρόσφυγες δεν γνωρίζουν καν πού βρίσκονται. "Ένας πρόσφυγας από το Αφγανιστάν ρωτούσε ποιο ποτάμι είναι αυτό και εάν έχει φτάσει στην Ιταλία", θυμάται χαρακτηριστικά ο πλοίαρχος.
"Πώς θα ζήσω εάν σκοτώσω κάποιον;"
"Μέσα σε θαλασσοταραχή είναι υπεράνθρωπες οι προσπάθειές μας να τους βγάλουμε ζωντανούς. Κάθε μέρα βρισκόμαστε στα άκρα. Δεν είναι καθόλου δύσκολο, μέσα στον πανικό που έχουν οι άνθρωποι, με τα κύματα, τον αέρα, το σκάφος μας να χτυπήσει μια βάρκα που επιχειρούμε να σώσουμε. Πώς θα ζήσω εάν σκοτώσω κάποιον άνθρωπο;", σημειώνει χαρακτηριστικά. Ο φόβος όλων... Ζητώντας να θυμηθούν το πιο ακραίο συμβάν που έχουν αντιμετωπίσει, σχεδόν με μια φωνή τα μέλη του πληρώματος απαντούν ότι ήταν όταν περισυνέλεξαν ένα μωρό από τη θάλασσα χωρίς τις αισθήσεις του. "Καταφέραμε όμως να το επαναφέρουμε", προσθέτουν με χαμόγελο.
Ψυχολογική υποστήριξη για τους λιμενικούς στην πρώτη γραμμή
Αυτή η καθημερινή επαφή με τον θάνατο οδηγεί στα ψυχικά όρια δεκάδες στελέχη του Λιμενικού. Γι' αυτόν τον λόγο, τη Δευτέρα, κλιμάκιο γιατρών έφτασε στη Μυτιλήνη προκειμένου να παράσχει ψυχολογική στήριξη στους άντρες και τις γυναίκες του Λιμενικού που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των διασώσεων. Η Πανελλήνια Ένωση Αξιωματικών Λιμενικού Σώματος (ΠΕΑΛΣ) είχε υποβάλει σχετικό αίτημα προς τον υπουργό Ναυτιλίας, Θοδωρή Δρίτσα, ζητώντας ψυχολογική υποστήριξη για τα στελέχη της «πρώτης γραμμής» που καθημερινά διασώζουν πρόσφυγες στο Αιγαίο και έρχονται αντιμέτωπα με «τον σπαραγμό και την οδύνη ενηλίκων και παιδιών».
«Οι αυξανόμενες προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές, με τις συνακόλουθες απώλειες ανθρώπινων ζωών, πέραν της σωματικής κόπωσης του στελεχικού δυναμικού υποβάλλουν τα καταπονημένα στελέχη σε συχνό επιχειρησιακό στρες», τόνιζαν σε επιστολή τους προς τον Θ. Δρίτσα οι συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι των λιμενικών, εξηγώντας πως «τα στελέχη αυτά, σχεδόν καθημερινά, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους έρχονται αντιμέτωπα με εικόνες που τα συγκλονίζουν. Καλούνται να αντιμετωπίσουν και να διαχειριστούν την απόγνωση και τον σπαραγμό ενηλίκων και παιδιών που αναζητούν μια καλύτερη ζωή».
Όπως εξηγούσαν οι συνδικαλιστές, όταν κάποιος βιώνει επαναλαμβανόμενα τέτοιες εμπειρίες είναι πιθανόν να εμφανίσει συμπτώματα μετατραυματικού στρες, κάτι που μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση σοβαρών, παρατεταμένων και επανεμφανιζόμενων συμπτωμάτων άγχους, τα οποία επιδεινώνονται κάθε φορά που κάτι προκαλεί αναμνήσεις του αρχικού συμβάντος. Τονίζεται ιδιαιτέρως ότι το φαινόμενο εμφανίζεται σε στελέχη που την ώρα της επιχείρησης παρουσιάζουν θετική έως και ηρωική συμπεριφορά.
Στόχος του υπουργείου Ναυτιλίας είναι το ερχόμενο διάστημα να βρίσκονται γιατροί σε όλα τα νησιά που υποδέχονται καθημερινά πρόσφυγες.
Μειωμένα τα κρούσματα βίας στις αποστολές
Σαφώς μειωμένα, συγκριτικά με πέρυσι, είναι τα περιστατικά όπου καταγράφονται βίαιες ή ρατσιστικές συμπεριφορές απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες στη θάλασσα, χωρίς ωστόσο να λείπουν οι σχετικές καταγγελίες. Άλλωστε, τα περιβόητα πλέον "push backs" δεν είναι εντολή και η κυβέρνηση δεν παινεύεται για τις επαναπροωθήσεις, όπως έκανε τον περσινό Δεκέμβριο ο Αντ. Σαμαράς. Ωστόσο, καταγράψαμε καταγγελίες που ανέφεραν ότι κατά την επίσκεψη Τσίπρα - Σουλτς, την περασμένη Πέμπτη στη Λέσβο, πραγματοποιήθηκαν επιχειρήσεις αποτροπών, κάτι που στελέχη του Λιμενικού διαψεύδουν. "Υπάρχουν σίγουρα ακραίες περιπτώσεις, τις οποίες όμως προσπαθούμε να απομονώσουμε. Και σε διαβεβαιώνω ότι κάποιος που έχει επιχειρήσει τον τελευταίο χρόνο, έχοντας μαζέψει από τη θάλασσα νεκρά μωρά, έχοντας αντικρίσει πτώματα στα βράχια, δεν είναι πια ο ίδιος άνθρωπος που πριν από ένα - δυο χρόνια μπορεί να έβριζε αυτούς τους ανθρώπους", ανέφερε χαρακτηριστικά στέλεχος του Λιμενικού που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Ανάγκη για επιπλέον σύγχρονα σκάφη
Η περιπολία πραγματοποιήθηκε στο νεότερο πλωτό του στόλου του Λιμενικού Σώματος. Πρόκειται για ένα από τα δύο υπερσύγχρονα POB- 24G που παρελήφθησαν μέσα στο έτος από κροατικά ναυπηγεία. Το ολικό τους μήκος είναι 24,76 μ. και το πλάτος τους 6,44 μ. Πρόκειται για τα μοναδικά σκάφη που έχουν χώρο ενδιαιτήσεως για τους διασωθέντες, χωρητικότητας 25 ατόμων. "Αυτό τον χειμώνα θα είναι σωτήριο για τους ανθρώπους που βρίσκονται παγωμένοι στη θάλασσα", υπογραμμίζει ο πλοίαρχος Ν. Γκόλιας, τονίζοντας την ανάγκη περαιτέρω ενίσχυσης της δύναμης με τέτοιου τύπου σκάφη. Άλλα τέσσερα πλωτά επρόκειτο να δοθούν στο αρχηγείο του Λιμενικού Σώματος, ωστόσο η ανάδοχη εταιρεία φαίνεται πως θα κηρυχθεί έκπτωτη, καθώς δεν έχει ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις της, παρά τις πληρωμές που έχουν γίνει από την ελληνική πλευρά. Σύμφωνα με πληροφορίες, αναμένεται η προκήρυξη νέου διαγωνισμού ώστε να μη χαθούν σκάφη.
Διαβάστε περισσότερα στο avgi.gr