Μια 25χρονη στέκεται στην άκρη του πεζοδρομίου. Προσπαθεί να διασχίσει τον δρόμο. Μόλις έχει περάσει ένα μόνιππο. Ο δρόμος δείχνει ασφαλής. Η νεαρή είναι ήδη καταμεσής του. Ώσπου ακούγεται το φρένο ενός αυτοκινήτου.
Την έχει ήδη ξαπλώσει στο οδόστρωμα. Σε λίγα δευτερόλεπτα ακούγεται το φρένο ενός δεύτερου αυτοκινήτου. Οι ρόδες του έχουν περάσει από πάνω της, διαμελίζοντας το κορμί της... Είναι Κυριακή πρωί. Το ημερολόγιο δείχνει 4 Μαρτίου 1907 και η Ευφροσύνη Βαμβακά καταγράφεται στην ιστορία ως το πρώτο θύμα τροχαίου δυστυχήματος.
Σύμφωνα με το αφιέρωμα του ΑΠΕ-ΜΠΕ, με αφορμή την εφετινή Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα των Τροχαίων Δυστυχημάτων, ο πρώτος ΚΟΚ στην Ελλάδα, το διάταγμα «Περί της καθ΄οδόν απαντήσεως των αμαξών, εφίππων, κτλ», που είχε εκδοθεί τον Ιανουάριο του 1837, περιελάμβανε «οδηγίες» για την κυκλοφορία των ιππήλατων, όχι των τροχοφόρων...
Αξίζει να σημειωθεί πως τα πρώτα διόδια (από το 1842 στην οδό Πειραιώς!) «απευθύνονταν» σε ζώα. Μισό λεπτό στοίχιζε στο γαϊδουράκι η διέλευση από τα διόδια που «χώριζαν» την Αθήνα από τον Πειραιά.
Το αυτοκίνητο ήταν εντελώς «καινούργιο φρούτο» της εποχής και η ... πολυτέλειά του ανήκε στην ανώτατη κοινωνική τάξη. Για αυτό και στο πρώτο τροχαίο δυστύχημα στην Ελλάδα, «θύτες» ήταν ο βουλευτής Σιμόπουλος και ο πρίγκιπας Ανδρέας. Ήταν αυτοί οι δύο, που περνούσαν με τα αυτοκίνητά τους τη μοιραία στιγμή από την οδό Συγγρού!
Έκτοτε κύλησε πολύ νερό στ΄ αυλάκι... Προϊόντος του χρόνου, το αυτοκίνητο μετατράπηκε από πολυτέλεια σε καθημερινή ανάγκη. Και ως εκ τούτου, τα ατυχήματα και τα δυστυχήματα αυξήθηκαν τόσο που το 1993 καθιερώθηκε και «Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα των Τροχαίων Δυστυχημάτων».
Δώδεκα χρόνια αργότερα, έλαβε παγκόσμιο χαρακτήρα, όταν υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ (ψήφισμα 60/5 της 26ης Οκτωβρίου 2005).
Στο εξής, κάθε 3η Κυριακή του Νοεμβρίου θα τιμάται ως ημέρα... «παγκόσμιου θρήνου».
Το πρώτο θανατηφόρο ατύχημα από αυτοκίνητο στην Αθήνα
Μεσημέρι Κυριακής 4 Μαρτίου 1907. Στους δρόμους της Αθήνας πολλά έχουν αρχίσει να αλλάζουν. Τα πρώτα αυτοκίνητα με ιδιοκτήτες πρόσωπα με τεράστια οικονομική ισχύ και υψηλή κοινωνική θέση κάνουν την εμφάνισή τους.
Οι εργάτες εξακολουθούν να πηγαίνουν στις δουλειές τους με τα πόδια και να «τρώνε τη σκόνη» από τις αυτοκίνητες μηχανές. Από δίπλα μόνιππα, κάρα, σούστες, άμαξες, βοσκοί που βγαίνουν να πουλήσουν το γάλα τους, βαρύτονοι μικροπωλητές, παιδιά που παίζουν πετροπόλεμο στους δρόμους, αμούστακα που κουβαλούσαν νερό από τον Ιλισσό για το πλύσιμο των ρούχων, λούστροι, σαλεπιτζήδες, κομψευόμενες Αθηναίες, νερουλάδες.
Στη λεωφόρο Συγγρού κινούνται, με κατεύθυνση το Φάληρο, δύο νεοφερμένα οχήματα. Την ίδια ώρα, στο ύψος του ζυθοποιείου Φιξ, η 25χρονη Φρόσω, σύζυγος σανδαλοποιού, προσπαθεί να διασχίσει τη λεωφόρο. Πηγαίνει στην κουμπάρα της.
Στις 11.30 η Φρόσω Θεόδωρου Βαμβακά πέφτει χτυπημένη στην πλατιά λεωφόρο από το πρώτο αυτοκίνητο και σε δευτερόλεπτα πέφτει επάνω της και ένα δεύτερο, διαμελίζοντας το κορμί της. Ένας πρίγκιπας και ένας βουλευτής είναι οι έτεροι «πρωταγωνιστές» του πρώτου θανατηφόρου ατυχήματος από αυτοκίνητο στην Αθήνα.
«Το προχθές Κυριακήν την μεσημβρίαν ατυχές συμβάν του φόνου μιας γυναίκας εξ αυτοκινήτου εθορύβησεν, ως ήτο επόμενον, την κοινωνίαν των Αθηνών και έδωσε αφορμήν εις τας χθεσινάς εφημερίδας να προβώσι εις σχόλια και να επιζητήσωσι μάλιστα και ευθύνας.
Εξ όσων ανέγνωμεν και εξ όσων, εκ πηγών ασφαλών, μετ΄επισταμένην έρευναν πληροφορήθημεν, επείσθημεν ότι το δυστύχημα υπήρξε μοιραίον και αναπόφευκτον.
Η φονευθείσα 25έτις Ευφροσύνη Θεοδ. Βαμβακά ουδεμίαν ως αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων, είχεν αντίληψιν της ταχύτητας των αυτοκινήτων. Νομίζουσα δε ότι κατ΄ουδέν ταύτα διαφέρουσι των κοινών αμαξών ή κάρρων, αφήκε το πεζοδρόμιον και εισήλθε εις Λεωφόρον με την ιδέαν, ότι ηδύνατο να διέλθει αυτήν ακινδύνως μεταβαίνουσα εις το αντίθετον πεζοδρόμιον, όπως καλέση εις γεύμα φιλικήν οικογένειαν καθήμενη έναντι.
…Μόλις συνετελέσθη το δυστύχημα, ο πρίγκιψ εσταμάτησεν το αυτοκινητόν του και κατελθών έσπευσε προς την νεκράν πλέον και κατακερματισμένην γυναίκα, καθώς και η πριγκίπισσα Αλίκη, και ο υπασπιστής του κ. Μεταξάς, οίτινες επέβαιναν του αυτοκινήτου.
Η πριγκίπισσα προς του φοβερού θεάματος της κομματιασμένης πτωχής γυναικός, συνεκινήθη υπερβολικά και παρ΄ολίγον ελιποθύμει.
…Το δυστύχημα οφείλεται εις το αυτοκίνητον του κ. Σιμόπουλου. Η πράξις χαρακτηρίζεται φόνος εξ αμελείας και δεν συνεπάγεται επομένως προφυλάκισιν. Άλλως τε δια του κ. Σιμόπουλου υπάρχει και η βουλευτική ασυλία. Όσον αφορά τον πρίγκιπα, φαίνεται πως δεν είναι συνένοχος του δυστυχήματος».
Πρίγκιπας και βουλευτής οι «πρωταγωνιστές»
Η Ευφροσύνη Βαμβακά είναι το πρώτο θύμα θανατηφόρου ατυχήματος από αυτοκίνητο στην Αθήνα, θύμα που τουλάχιστον καταγράφεται με εκτενή δημοσιεύματα στον Τύπο της εποχής.
Το δυστύχημα συνέβη στη Λεωφόρο Συγγρού (σ.σ. η πλατύτερη λεωφόρος που είχε ως τότε η Αθήνα) στο ύψος του ζυθοπωλείου ΦΙΞ, μεσημέρι Κυριακής της 4ης Μαρτίου 1907, όταν δύο αυτοκίνητα με κατεύθυνση το Φάληρο ξεκίνησαν τη μοιραία «άμιλλα ταχύτητας». Το ένα αυτοκίνητο ήταν του πρίγκιπα Ανδρέα και σε αυτό επέβαιναν επίσης η πριγκίπισσα Αλίκη και ο υπασπιστής του Ανδρέα, Μεταξάς. Το δεύτερο αυτοκίνητο ήταν του μανιώδη αυτοκινητιστή βουλευτή Φθιώτιδας Νικόλαου Σιμόπουλου, γιου του υπουργού Οικονομικών Ανάργυρου Σιμόπουλου. Ήταν την εποχή που, σύμφωνα με ιστορικούς, τα αυτοκίνητα στην Αθήνα ήταν ελάχιστα. Υπεύθυνος θεωρήθηκε ο βουλευτής Νικόλαος Σιμόπουλος, διότι θέλησε να υπερβεί το αυτοκίνητο του Πρίγκιπα Ανδρέα, «αυξάνων κατά τι την ταχύτητα του αυτοκινήτου του». Το αυτοκίνητο του Σιμόπουλου χτύπησε την Ευφροσύνη Βαμβακά και στη συνέχεια πέρασε από πάνω της το αυτοκίνητο του πρίγκιπα Ανδρέα.
Εφημερίδα «ΚΑΙΡΟΙ»
«Φρικτός θάνατος υπό τους τροχούς των αυτοκινήτων του κ. Σιμόπουλου και του Πρίγκιπα Ανδρέα. Πως επήλθε το σπαρακτικό δυστύχημα. Οι θρήνοι της πριγκίπίσσης», γράφει στο πρωτοσέλιδό της η εφημερίδα «ΚΑΙΡΟΙ», από την οποία μαθαίνουμε και την αντίδραση του βασιλέα:
«Η Α. Υψηλότης κατήλθεν αμέσως του αυτοκινήτου καταταραγμένος, επίσης δε και η πριγκίπισσα Αλίκη, ήτις φοβισμένη και κλαίουσα προ του οικτρού θεάματος, επεχείρησε να ανασηκώση τη νεκρά πλέον γυναίκα.
Εν τω μεταξύ επιστρέφει και ο κ. Σιμόπουλος προς τον οποίον ο Πρίγκιψ απέτεινε δριμείας παρατηρήσεις ως γενόμενον πρόξενον του δυστυχήματος. Ο κ. Σιμόπουλος απήντησε τότε ότι ήτο πολύ συγκεκινημένος. Οι πρίγκιπες, αφού παρέμειναν επ΄ολίγον ακόμη εις τον τόπον του δυστυχήματος, επέβησαν αυτοκινήτου των και διηυθύνθησαν εις τ΄ Ανάκτορα.
Η Α.Μ., ο Βασιλεύς μόλις έμαθε παρά του πρίγκιπος Ανδρέου το συμβάν δυστύχημα κατεταράχθη και καλέσας αμέσως εις τα Ανάκτορα τον Διευθυντήν της Αστυνομίας κ. Δαμηλάτην, εζήτησεν λεπτομερώς πληροφορίες περί αυτού. Αμέσως τότε διέταξε και τον υπαπιστήν της Α.Υ. να μεταβή εις το αστυνομικόν τμήμα και να καταθέσει παν ό,τι είδε και γνωρίζει παρά του δυστυχήματος.
Επίσης η Α.Μ. έδωκεν εντολή εις τον πρίγκιπαν Ανδρέα ίνα τεθεί εις τη διάθεσιν του εισαγγελέως και του ανακριτού όπως εξακριβωθή τις ο παραίτιος αυτού και πως εγένετο».
Εκτενής αρθρογραφία
Για το θανατηφόρο ατύχημα στη Συγγρού υπήρξαν εκτενή δημοσιεύματα και πολλά άρθρα, καθώς συνδέθηκε με την «κόντρα» ταχύτητας των δύο αυτοκινήτων.
Ο «Διαβάτης» σε χρονογράφημά του στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ», αναφέρει στις 9 Μαρτίου 1907:
«…Είναι το πρώτο εξ΄αυτοκινήτου δυστύχημα και πρέπει να δώσει αφορμήν ώστε να μην ακολουθήσουν και άλλα και ασφαλώς θα συμβούν πολλά αν αφεθεί ελευθέρα να αναπτυχθεί η άμιλλα ταχύτητος μεταξύ των αυτοκινήτων, όπως γίνεται και μεταξύ των ατμοπλοίων μας.
Αλλά διατί τόσαι υπερβολαί δια το μόνον δυστύχημα εξ αυτοκινήτου, όταν τόσους διαμελίζουν αι σούσται και τραυματίζουν αι άμαξαι χωρίς να γίνεται κανείς θόρυβος;».
Λίγες ημέρες αργότερα ένα επιθετικό άρθρο φιλοξενείται στο Άστυ:
"[...] Αι χιλιάδες των εκλογέων Φθιώτιδος, αι οποίαι εξέλεξαν τον κ. Ν. Σιμόπουλον αντιπρόσωπον ολοκλήρου επαρχίας δεν του είπον ρητώς, καθώς γνωρίζω, ότι τον εκλέγουν μόνον και μόνον διά να διοική αυτοκίνητον. Και εις την Αυτού Υψηλότητα επίσης, τον Πρίγκιπα δεν έδωκε το Έθνος αυτήν αποκλειστικώς την εντολήν. Αλλά, καθώς όλοι γνωρίζετε, αι φιλοδοξίαι των προσώπων εδώ εις την Ελλάδα είναι πυγμαίαι, και ομοιάζουν με κόττες, αι οποίαι δεν έχουν φτερά, παρά μόνον όσα απαιτούνται διά να φθάσουν εις ένα μέτρον μόλις υπέρ την γην και να κουρνιάσουν. Είμεθα βουλευταί ή πρίγκιπες και μένομεν ενθουσιασμένοι, διότι φθάνομεν ταχύτερα των άλλων εις το Παλαιόν Φάληρον. Ένα σύννεφον κατορθώνομεν να υψώσωμεν εις την διάβασίν μας, και αυτό είνε σκόνη...".
Εξίσου αιχμηρό και το χρονογράφημα του Σκριπ:
"Προ ημερών ο υιός άλλου πλουτοκράτου Αθηναίου, ελλείψει ανθρώπων, έκοψε μίαν γάταν και ένα άλογο. Τώρα άλλος υιός κροίσου έκοψε μίαν γυναίκα. Αυτή η πληθώρα των φόνων των πτωχών των ενεργουμένων υπό των τέκνων των πλουσίων είναι καιρός, νομίζω, να χρησιμοποιηθή προς όφελος του Δημοσίου Ταμείου, απορώ δε πώς ο υπουργός των Οικονομικών, ο μη αφήσας επάγγελμα αφορολόγητον, δεν επέβαλεν ακόμη φόρον επί των σφαζομένων υπό των υιών των πλουσίων ζώων και ανθρώπων. Μόνον διά των εισπράξεων, τας οποίας θα αποφέρη ο υιός του θα παρουσιάση αληθές ισοζύγιον".
Ο ΠΡΩΤΟΣ ΚΟΚ ΕΙΝΑΙ ΓΕΓΟΝΟΣ
Πριν από 180 χρόνια, τον Ιανουάριο του 1837, δημοσιεύεται το διάταγμα «Περί της καθ΄οδόν απαντήσεως των αμαξών, εφίππων, κτλ». Θεωρείται ο πρώτος ΚΟΚ στην Ελλάδα.
ΔΙΑΤΑΓΜΑ
«Περί της καθ’ οδόν απαντήσεως των αμαξών, εφίππων κλπ»
Ο Θ Ω Ν
Ελέω Θεού Βασιλεύς της Ελλάδος
«Προς αποφυγήν συγκρούσεων ως εκ της καθ’ οδόν συναντήσεως των αμαξών, εφίππων κλπ. και δια να κατασταθή ούτως η διάβασις εύκολος και μάλιστα ακίνδυνος
Επί τη προτάσει της επί των Εσωτερικών Γραμματείας, απεφασίσαμεν και διατάττομεν:
1) Οσάκις επί των δημοσίων οδών είτε εντός των πόλεων, είτε επί των κατασκευασθέντων μεγάλων δρόμων του Βασιλείου μας, συναντώνται άμαξαι, έφιπποι κλπ., οφείλει έκαστος να υποχωρή εις τα δεξιά, και να μένη ούτως η δίοδος ελευθέρα απ’ αμφότερα τα διαβαίνοντα μέρη.
2) Όταν οι καθ’ οδόν απαντώμενοι ταχυδρόμοι σαλπίζουν τον της υποχωρήσεως σαλπισμόν, όλοι οι καθ’ οδόν χρεωστούν να υποχωρούν και να περνούν εις τα δεξιά των ταχυδρομικών αμαξών ή ίππων. Εις την αυτήν υποχρέωσιν υπόκεινται, όταν το ταχυδρομείον φθάνη άμαξαν τρέχουσαν έμπροσθεν εφίππους κλπ. και θέλει να περάση εμπρός.
3) Οι παραβάται τιμωρούνται με πρόστιμον πέντε δραχμών προς όφελος των Ταχυδρομικών Ταμείων.
4) Εν περιπτώσει παραβάσεως, η καταμήνυσις γίνεται από μέρους του ηνιόχου και ταχυδρόμου προς τον αρμόδιον Δήμαρχον, δια να ενεργηθή παρ’ αυτού η ανήκουσα καταδίωξις του Ειρηνοδίκου.
5) Ο επί των Εσωτερικών Γραμματεύς επιφορτίζει με την εκτέλεσιν και δημοσίευσιν του παρόντος διατάγματος, το οποίον θέλει γνωστοποιηθή και δια κήρυκος εις όσα μέρη ήθελεν είσθαι αναγκαίον».
ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΔΙΟΔΙΑ
Η συντήρηση και ο εκσυγχρονισμός του οδικού δικτύου ήταν πάντα ένας μεγάλος πονοκέφαλος για την πολιτεία. Η Ένωση της Αθήνας με τον Πειραιά έγινε με την κατασκευή μιας μεγάλης οδού που τη σχεδίασαν Έλληνες και Βαυαροί τεχνικοί. Την οδό Αθηνών-Πειραιώς που στη συλλογική μνήμη έμεινε ως «η Πειραιώς». Τα έργα ξεκίνησαν το 1834. Το καλοκαίρι του 1842 επιβλήθηκαν διόδια 5 δραχμών για κάθε ζώο, που περνούσε, προκειμένου να συντηρηθεί ο δρόμος που είχε συνεχείς φθορές και ήταν πάντα λασπωμένος.
Εν Αθήναις 6 Ιουλίου 1842,
Διάταγμα
«Περί διοδίων επί της εξ Αθηνών εις Πειραιά οδού»
ΟΘΩΝ
ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ
ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
«Λαβόντες υπόψιν την από 17 Μαρτίου τ.ε. πράξιν του δημοτικού συμβουλίου Αθηνών περί διοδίων επί της εξ Αθηνών εις Πειραιά αγούσης δημοτικής λιθοστρώτου οδού προς απάντησιν των δια την διατήρησιν αυτής απαιτουμένων εξόδων
Θεωρούντες ότι οι υπάρχοντες πόροι του ρηθέντος δήμου δεν εξαρκούσι και εις δια την οδόν ταύτην απαιτούμενα έξοδα, επί τη προτάσει της Ημετέρας επί των Εσωτερικών Γραμματείας και συμφώνως με τας διατάξεις του άρθρου 27 του περί δήμων Νόμου, αποφασίσαμεν και διατάττομεν
Α. Επιτρέπεται εις τον δήμο Αθηνών να εισπράττη διόδια επί της εξ Αθηνών εις Πειραιά αγούσης οδού, επί τρία έτη, αρχόμενα από της 1ης του προτεχούς Ιουλίου τ.ε.
Τα διόδια ταύτα προσδιορίζονται εις πέντε λεπτά εφ εκάστου ζώου.
Τα κατά το προηγούμενο άρθρο υποβαλλόμενα εις την πληρωμήν των διοδίων ζώα είναι οι χρήσιμοι εις ιππασίαν ίπποι, τα υποζύγια και πάν είδος φορτηγού ζώου μεταβαίνοντας από Αθηνών εις Πειραιά ή από Πειραιώς εις Αθήνας.
Δεν υπόκεινται εις την πληρωμήν διοδίων
1. Οι ίπποι της Αυλής
2. Οι ίπποι των παρά τη Ελληνική Κυβερνήσει Αντιπροσώπων των ξένων Δυνάμεων και της συνοδείας αυτών
3. Οι ίπποι της χωροφυλακής, του ιππικού, των ζευγιτών και εν γένει των εν ενεργεία Αξιωματικών του στρατού
4. Όλα τα διερχόμενα την οδόν ζώα δια να μεταβώσιν εις την εξοχήν προς καλλιέργεια των γαιών και συγκομιδήν των καρπών.
Τα εισπραττόμενα εκ των διοδίων χρήματα θέλουν χρησιμεύει αποκλειστικώς εις τα δια την διατήρησιν και βελτίωσιν της ρηθείσης οδού απαιτούμενα έξοδα…».
Ο νόμος περί οδοποιίας
Τον Ιανουάριο του 1868 εκδίδεται ο νόμος «Περί Οδοποιίας». Με το νόμο αυτό «αι οδοί του Βασιλείου διαιρούνται εις εθνικάς, επαρχιακάς, δημοτικάς και αγροτικάς». Ο νόμος προβλέπει ότι «αι εθνικαί οδοί κατασκευάζονται δαπάνη του ταμείου της εθνικής οδοποιίας» και ότι «τα απλά έργα των δημοτικών οδών εκτελούνται τη προσωπική εργασία των κατοίκων».
Περί προσωπικής εργασίας
Στο νόμο έχει περιληφθεί ξεχωριστό κεφάλαιο που ορίζει ότι «πας δημότης, συμπεπληρωμένην έχων την ηλικίαν των 18 ετών, οφείλει να προσφέρει κατ΄έτος την προσωπικήν αυτού εργασίαν εις την κατασκευήν των δημοτικών και αγροτικών οδών, αναλόγως της περιουσίας αυτού. Εξαιρούνται οι κληρικοί, οι δήμαρχοι, οι δημαρχικοί και ειδικοί πάρεδροι, οι μη πολίτες Έλληνες, υπάλληλοι των ξένων Δυνάμεων, οι ξένοι υπήκοοι, η φρουρά, οι υπερβάντες το 70 έτος της ηλικίας των και οι ένεκα γήρατος ή διανοητικού παθήματος ανίκανοι προς εργασία.
Τα διόδια: ½ λεπτό το γαϊδουράκι
Ο νόμος «περί οδοποιίας» επέτρεψε την επιβολή διοδίων στις εθνικές δημοτικές και επαρχιακές οδούς, μετά όμως την κατασκευή τους, και προσδιόρισε το ύψος τους.
«Δι΄έκαστον ίππον, ημίονον, μετά ή άνευ φορτίου, μετά ή άνευ ιππέως, μέχρις 1 λεπτού.
Δι΄έκαστον όνον, ωσαύτως, μέχρις ½ λεπτού
Δι΄έκαστον βουν προς εμπορίαν ή κρεουργίαν, μέχρις 1 λεπτού.
Δι΄ έκαστον προς εμπορίαν ή κρεουργίαν πρόβατο, αίγα, χοίρον και λοιπά μικρά ζώα το εν μέχρις ¼ του λεπτού.
Δι΄έκαστον δίτροχον ή τετράτροχον όχημα, συρόμενον υφ΄ενός ίππου ή ημιόνου, μέχρις 1 και ½ λεπτού
Ωσαύτως συρόμενον υπό δύω ίππων, μέχρι 2 λεπτών
Δι΄έκαστον περιπλέον ίππον εζευγμένον εις τα ειρημένα οχήματα, ανά ½ λεπτού
Δι΄’εκαστον φορτηγόν δίτροχον άμαξαν, συρομένην υφ΄ενός ίππου ή ημιόνου ή δύω βοών, εάν μεν η άμαξα είναι κενή μέχρις 1 λεπτού, εάν έχει φορτίον, 1 ½ λεπτού
Δι΄εκάστην τοιαύτην τετράτροχον άμαξαν, συρομένην υπό δύω ίππων, ή ημιόνων, η τεσσάρων βοών, εάν μεν είναι κενή μέχρις 1 και ¼ του λεπτού, εάν έχει φορτίο 2 ½ λεπτού
Δι΄έκαστον περιπλέον ίππον ή ημίονον ή ζεύγος βοών, κενής της αμάξης, ¼ του λεπττού, μετά φορτίου ½.
Δι΄έκαστον όνον, εζευγμένον εις άμαξαν ¾ του λεπτού
Τετράτροχος άμαξα, συρόμενη υφ΄ενός ίππου ή ημιόνουή δύο βοών, εξομοιούται προς δίτροχον».
Πατήστε εδώ για να διαβάστε το Διάταγμα
Διαβάστε την συνέχεια στο enikos.gr